URTEA BETE EKITALDI

2002an sortu zen Euskal Herriko bertsolari gazteei ospea eman eta plazarako jauzian lagundu gurarik, eta ordutik urtero jokatu ohi da Getxon. 2015ean, ALBEren 35. urteurrena dela eta, ordura arteko txapeldunek “makila” jokatu zuten, eta Azpirozek eskuratu. Dagoeneko bertso-egutegian ondo finkatutako bertso-sariketa da Abra Saria.

2011n egin zen formatu hibrido –erdi bertso afari erdi bertso trama– honetako lehenengo ekitaldia, arrakasta handiz egin ere. Ordutik, urte birik behin egiten dugu, eta bertso zein irudi antologiko asko utzi dizkigute orain arte egindakoek.

ALBE eguna -izenak berak adierazten duenez- eskolaren eguna da, eta aspalditxotik egiten dugu. Egun horren helburua, batetik ALBE familia batzea da, eta bestetik, bertso-familia hori osatzen dugun belaunaldien erakustalditxoa izatea. Egitaraua antzekoa izan ohi da beti. Goiz beranduan bertso-poteoa, trikitrixa, alboka, pandero eta enparauen laguntzaz; eguerdian bazkaria, eta bazkalostean ALBEkideon bertsoak, herri-musikaz tartekaturik. Urteurren urteetan, ALBE egunak aparteko esangura eta indarra hartzen du. ALBEren 20. urteurrenean (2000n), Plentziako Gurea jatetxean egin genuen ALBE eguna; 25. urteurrenean (2005ean), berriz, Algortako Bidebitarte txokoan; eta 35. urteurrenean (2015ean), Algortako sagardotegian. Azken edizioan, bertso-giro aparta egoteaz gain, erakustaldi bikaina egon zen eskolakideen aldetik. Gaztetxoek, helduek eta beteranoek ez zioten atsedenik eman mikrofonoari, eta argi eta garbi erakutsi zuten gurean ez dela belaunaldien arteko etenik gertatu.

1802an Tolosako Plaza Zaharreko balkoi banatatik aritu ziren bertsotan orduko lau bertsolaririk ospetsuenak: Zabala, Fernando, Txabalategi eta Altamira. Arratsalde osoan jardun omen zuten kantuan bi-bitara, eta ilundu eta gero ere, entzuleak deiadarka zebiltzan, bertsolariek kantatzen segi zezaten. Itzelezko saio hura gogoan abiatu zen Algortako Balkoitik Balkoira ekimena 1999. urtean. Lehenengo saioa San Nikolas plazan egin zan eta Lizasok eta Egañak kantatu zuten. Hurrengo urtetik aurrera Portu Zaharreko Etxetxu plazan egiten hasi zen, gaur arte. Saio ikusgarri bezain atsegingarria izaten da beti.

1999an egin zen lehenengo edizioa, Biotz Alai plazan; bertso jaialdi hau Balkoitik balkoira ekitaldiaren garaikidea da, beraz. Hasieratik bertatik izan genuen jaialdi potente bat egiteko asmoa eta gogoa. Esperimentalismoaren bidea oso laster hartu zuen jaialdiak. Jon Sarasuak lehendabiziko edizioan egiaren makinaren rolean botatako bertsoek (ahotsa beren-beregi aldatuz) zerbait desberdina egiteko nahia erakusten zuten. 2000. urtean gaijartzaile-karrusela egin genuen (bertsolari bakoitzak bere gaijartzailea zuen, eta honek gaien bitartez zegokion bertsolariari bidea erraztu behar zion eta gainerakoei zaildu). Hortik aurrera bilakaera izugarria izan du jaialdiak. Gaur egun, gai baten inguruan garatzen da saioa, berariazko gaijartzaile-talde bat batzen da prestaketarako, atrezzoa ikaragarri lantzen da, parte hartze bereziak izaten dira, hainbat ALBEkidek hartzen dute esku muntajean, entzuleek parte aktiboa hartzen dute, teknologia berriek pisu handia dute… eta garrantzitsuena: jendetza batzen da. 2015. urtekoan, urteurrena dela-eta, sei bertsolarirekin barik, zortzirekin egin zen jaialdia, eta etxeko gaijartzaile karismatiko bik gidatu zuten saioa: Aitzol de Kastro eta Peio Unzurrunzaga ALBEkideek. 2015eko gaia TALDE IZAERA izan zen, eta 35. urteurrena gogoan, ordura arteko edizioetako gaiak ekarri ziren gogora, eta bertsotara. 1000 lagun inguru batu ziren Biotz Alai plazako karpapean –tartean gazte asko– eta, zenbait adituren iritziz, saio benetan mundiala izan zen.

Ez daukagu argiegi zelan hasi zen gaur egun ondo sustraituta dagoen eta urtetik urtera gero eta jende gehiago batzen duen ekitaldi hau. ALBEkide historikoek diote 1985ean-edo San Inazio egunez Urdulizko Txiki Barrin bazkaltzen zutela eta gero Algortan segitzen zutela bertsotan eta parrandan. Bestetik, badakigu handik urte batzuetara AEKren Korrika Algortatik igaro zen batean ALBEkideek ia-ia egun osoko bertso-parranda egin zutela, Korrikaren petoa jantzita. Antza denez, egungo maratoia gertakari bi horien nolabaiteko mixtura edo da. Nolanahi ere, kontua da aspalditik egiten dela bertso maratoia San Inazio egunez (uztailak 31) Algortako kaleetan zehar. Egitaraua, ezinbestean, erabat maratoitarra dugu: bertsosaioa Kasino plazan, bertso bazkaria herriko jatetxeren batean, eta gero, hainbat bertsosaio Algortako hamaikatxo taberna eta kale bazterretan, ordu txikietara arte. Dagoeneko, entzute handia hartu du maratoi honek eta kanpotik ere hainbat jende etortzen da bertsolari biren jardun kilometrikoa entzutera eta bertsolarien emanaz gozatzera. 2015eko edizioan -35. urteurrenekoan, alegia- 80 bertsozale inguruk gurutzatu zuten bertso-helmuga abuztuaren 1eko ordu bi eta erdietan. Ez da marka makala!

Bertso-ekitaldi hau jaioberria dugu, 2015ekoa lehenengoa izango baita, baina ideia aspaldikoa dugu. Bertsoen, herri-musikaren eta dantzaren arteko harremana begien bistakoa da: badira kantak eta dantzak bilakatu diren bertsoak, eta bertsolariek sarri kantatu izan dituzte musikarien abestiak; bai eta -gaur egun ohikoa ez den arren- askotan jarri dituzte dantzariak dantzan gure herri-bertsolariek. Kontua da ekitaldi berri honetan hiru jarduera horien arteko harremanetan sakondu gura dela. Egitarauan bertsoek izango dute protagonismorik handiena, jaialdiaren haria eramango baitute oholtzatik. Musikariek alaitasuna eta bizitasuna ipiniko dute, eta dantzariek kolorea eta mugimendua. Algortako Gobela futbol-zelaian izango da (herritarrek Maracaná deitu ohi duten horretan), eta ostean herri bazkaria izango da Fadurako garagardotegian. Aurtengoa lehenengoa dugun arren, ez daukagu zalantzarik ez dena azkena izango!

2019an, udaberri garaian urte askotan egin izan dugun bertso afaria berreskuratu genuen, arrakasta handiz ere. Ordutik, urtero egiten dugu saio klasiko hau

1998an hasi ginen eskolak ematen Uribe Kostako ikastetxeetan, bertsolari eskolaren etorkizuna bertsolaritzaren hazia umeen eta gaztetxoen artean ereitean zetzalakoan. Lehenbizi Algortako San Nikolasen hasi ginen, ondoren Leioako Gobelan eta gero Sopelako Ander Deunan. Orduko haziek fruitu ederrak eman dituzte eta taldetxo haietan hasitako zenbait lagunek goi mailako bertsolaritzarainoko saltoa eman dute. Gainera, bertsozaletasuna ikaragarri zabaldu da eskualdean zehar. Hori dela-eta, orain dela hainbat urte bertsolari gaztetxoen eguna sortzea otu zitzaigun. Baita egin ere! Dagoeneko zenbait edizio egin izan dugu, bana aurten, 35. urteurrenaren karietara, edizio berezia egitea pentsatu dugu, azaroaren 13an (barikua), Getxoko Andra Mariko pilotalekuan. Han ez da bertsorik eta sorpresarik faltako, baina garrantzitsuena zera da: bertsozaletzen ari diren eskolaumeak izango direla protagonista.

Argi dago zer ezkutatzen den “Bihotza gazte” hitz jokoaren atzean: adinean gora joan arren, bihotzez oraindik ere gazte dauden bertsolarien ordua. Baina helburua ez da hainbeste makina bat plaza zapaldutako bertsolari horiei plaza gehiago ematea, baizik eta gure eskolako eta eskualdeko gazteei etorri itzela duten beterano horiekin ikasteko eta gozatzeko aukera ematea. Ekitaldi hori aspaldikoa dugu, baina azken urteotan bertsosaioa gehi erromeria formula egonkortu da, eta bertsolarien izenak urtetik urtera aldatzen diren arren, azkenaldion erromeria Anjel Larrañaga bertsolari azkoitiarraren eta haren Kupela musika taldearen esku geratzen da. Bertso klasiko bikainak, animazioa eta giro aparta izaten dira hitzordu honen osagai nagusiak.

ALBEren helburu nagusia aspalditxotik bat-bateko bertsogintzan kokatzen bada ere, bertso jarriei ere keinua egin nahi izan genien antzinatik. Eta horretarako, Balendin Enbeita bertsolari muxikar handiaren izena baliatu genuen, BALENDIN ENBEITA BERTSOPAPER LEHIAKETA sortzeko. Balendin bera eta, oro har, enbaitatarrak, sarri-askotan ibiliak ziren gure eskualdean. Haien artean baziren –eta badira- bertsolari handiak, bai eta bertso jartzaile trebeak ere. Halaxe bada, Balendin Enbeita bertsopaper lehiaketa abiatu zen, parte hartze handiarekin, eta baita sari handiekin ere. Laster hartu zuen sona lehiaketa horrek. Gaur egun ere, Euskal Herri mailako erreferentzia izaten jarraitzen du. Eta guk, zelan ez, enbeitatarren sagari gorazarre egiten dion lehiaketa handi eta entzutetsu hori antolatzen segiko dugu. Ez utzi parte hartzeari!

ALBE galaren ideia, funtsean, urtean zehar egindako lanari amaiera ematea baino ez da. Baina era asko daude urteari amaiera emateko, eta galaren asmoak helburu bikoitza zuen eta du: batetik, urtean zehar makina bat lan egindako ALBEkideei eskerrak ematea, eta bestetik, gizartean era batean edo bestean eragitea. Arrazoi horregatik berorregatik sortu genituen gala honekin batera jaio ziren AHOBI sariak ere. Eta urte luzeetan zehar, AHOBIAK (ALBEren ikurraren estatuatxoak) banatzen ibili gara, bertsoarekin zerikusia zuten eragile askori: bertsolariei, bertsojartzaileei, bertso-eskolei, kantariei, olerkariei, letragileei… 2014. urtean AHOBILKIAK (esker oneko testua dakarten pergaminoak) sortu genituen, AHOBI sarien osagarri. Eta horrek garbi erakusten du gala honek hartu duen dimentsioa. 2015. urte honetan urte amaierako ALBE gala berezia izango da, eta hurrengo urteetarako galen moldea eta neurria ezartzea nahi genuke. Aurtengoa, beraz, abenduaren 12an izango da, seguru asko Algortako Igeretxe jatetxean, eta bertsoez, musikaz, eta gorazarrez gain, hainbat sorpresa ere egongo da, afari eder baten aurretik eta ostean. Galtzea tamalgarria litzateke!